İHTİLALİN KAZANDIRDIĞI BİR KAVRAM: JAKOBEN

İHTİLALİN KAZANDIRDIĞI BİR KAVRAM: JAKOBEN

    Kavram olan jakobene gelmeden önce Jakobenlik nedir, nasıl ortaya çıkmıştır bunu inceleyelim. Eğer Jakobenliğin tarihsel gelişimini göz önünde bulundurarak kavram olan jakobeni açıklarsak okuyucunun daha iyi özümseyebileceği kanaatindeyiz.

(Jakoben Kulübü'nün arması.)

    Fransız İhtilali sonrasında oluşan birçok siyasi kulüpten birisi olan Jakoben Kulübü, Maximilien Robespierre önderliğinde devrim sonrası Fransa'sının kaderini çizen oluşumlardandır. Tam adı Club dés Jacobins yani Jakobenler Kulübü olan oluşum 1793 yılında Fransa'da gücü eline aldığında ihtilalin etkilerini ve sonuçlarını ortadan kaldırmaya çalışan karşı devrimcilere karşı son derece radikal bir tutumla susturma ve yok etme politikası izledi. Robespierre ve ekibinin bu paranoya derecesine varan tutumu Fransa'da literatüre Terör Dönemi olarak geçen bir süreci başlattı. Her gün devrimin kazanımlarına karşı çıkmak suçundan onlarca, yüzlerce kişi idam ediliyor ve bu idamların da sonu gelmiyordu. Öyle ki artık sadece karşı devrimciler değil devrim yanlısı olmasına rağmen karşı devrimcilere uygulanan bu radikal tutumu abartılı bulanların bile sonu giyotin oluyordu. Evet giyotin dedik, bu alet sayısı çok artan idamları kolaylaştırmak adına icat edilmişti. Yaklaşık bir yıl süren bu dönemde Fransa'da yaklaşık 17.000 kişi idam edildi. (2)(3)

     Jakobenlerin siyasi faaliyetlerini bir kenara koyup savundukları felsefi temele bakacak olursak gözümüze özellikle bir kelime batacaktır. Erdem. Evet, erdem Jakoben Felsefenin temelini oluşturan kavramdır. Deist bir adam olan Maximilien Robespierre; Rousseau, Montesquieu gibi aydınlanma filozoflarının yanı sıra Roma'dan da çok etkilenmiş ve Fransa'da erdem ve ahlak üzerine kurulmuş bir hayat anlayışını halka empoze etmeye çalışmıştır. Halkın rıza ve onayı alınmaksızın her türlü dogmaya karşı çıkan ilerici, akılcı bu yaklaşım halka zorla dayatılmıştır. Buna bir nevi toplum mühendisliği olarak bakabilirsiniz. Bu durumu açıklayacak en iyi söz ise şudur: ''Halk için, halka rağmen.'' Çünkü henüz entelektüel olarak yeterli seviyeye ulaşamamış olan halk için elitler ve aydınlar doğruyu göstermelidir. Zaten eninde sonunda entelektüel seviyeye ulaştığında halk bunu kendi iradesiyle de kabullenecektir. O yüzden bunu önceden kabul dışı empoze etmekte de bir sorun yoktur. İşte bu “halk için, halka rağmen” anlayışıdır. Bu uğurda Mutlak Varlık Kültü Festivali gibi etkinliklerle bu düşünce sistemi halka şirin gösterilmeye çalışılsa da başarıya ulaşılamamış, Robespierre ve destekçileri de en sonunda kendi giyotinlerinde can vermişlerdir.                                                                                       

(Robespierre'in İdamı, Concorde Meydanı)

 

(Maximilien Robespierre)

    Robespierre ve Jakoben ekibinin düşüşünden sonra Jakobenizm kavramı bir ideoloji olarak değil, ideolojiyi hayata geçirme metodu olarak algılanmıştır. Jakobenizm; sol ideoloji, sağ ideoloji fark etmeksizin hangi yönetim biçimi olursa olsun bu yönetim biçiminin “halk için, halka rağmen” anlayışı ile tepeden inmeci, dayatmacı şekilde uygulanması manasına gelmektedir. Örneğin Robespierre radikal sol milliyetçi birisi olmasına rağmen aşırı sağ bir ideoloji de uygulama biçimi olarak Jakoben olabilir. 

    Jakoben metoda göre Rousseau'daki genel irade yani halk iradesi her şeyin üstünde olsa da, halk henüz doğruyu seçebilecek yetiye sahip olmadığı için halk elitlerce aydınlatılmalı ve doğruyu, erdemi görebilecek konuma getirilmelidir. Bu yolda halkın rızasını almaya gerek yoktur çünkü halk eğitildikten sonra yapılanın kendi hayrına olduğunu fark edip şükran duyacaktır. Yine bu yolda gerekirse radikal olmaktan kaçınılmamalı, gereken neyse o yapılmalıdır. (1)

    Özetle, Jakobenizm her ne kadar Fransa'da radikal sol-milliyetçi bir grup olarak ortaya çıksa da uyguladıkları kendilerine has yöntemler sayesinde ideolojileri ile değil bu uygulama metotları ile anılır olmuşlardır. Yani günümüzde Jakoben dendiğinde radikal sol-milliyetçi değil; tepeden inmeci, baskıcı, halk için halk adına karar veren bir yapı anlaşılmaktadır.

Ömer Özdemir 

KAYNAKÇA: 

(1) Emrah Gülsunar, Jakobenizm ve Kemalizm: Eleştirel Bir Karşılaştırma, Yordam, İstanbul, 2015

(2) Ludwig Emil, Napoleon, Doruk Yayınları, 2019

(3) FluTV, Üç Devrim (Mavi):Fransız İhtilali- Olmaz Öyle Saçma Tarih- Emrah Safa Gürkan, 23.08.2019, YouTube, 11:38